เอ็นร้อยหวายอักเสบ (Achilles tendonitis)

เอ็นร้อยหวาย เป็นชื่อของเส้นเอ็นที่อยู่ระหว่างส้นเท้ากับกล้ามเนื้อน่อง ภาษาอังกฤษใช้คำว่า "Achilles Tendon" ตามชื่อวีรบุรุษในเทวตำนานกรีก อาคีลิส ผู้อยู่ยงคงกระพันทั้งตัว แต่มีจุดอ่อนอยู่ที่เดียวคือเอ็นร้อยหวาย จึงมีความพังเพยว่า Achilles' heel หมายถึงจุดอ่อนเพียงเล็กน้อย แต่ส่งผลให้เกิดอันตรายร้ายแรงได้

เอ็นร้อยหวายอักเสบ เป็นการอักเสบที่ตำแหน่งเอ็นร้อยหวาย ส่วนใหญ่เกิดจากบาดเจ็บเล็กๆน้อยๆ ในลักษณะที่ต่อเนื่องหรือซ้ำซาก โดยมากมักเกิดกับผู้ที่ชอบออกกำลังกายโดยการวิ่ง หรือนักกีฬา เช่น นักฟุตบอล นักบาสเก็ตบอล นักวิ่ง เป็นต้น 

ในระยะการบาดเจ็บช่วงเริ่มต้น ผู้ป่วยอาจจะไม่รู้สึกถึงอาการปวดมานัก เนื่องจากเป็นการฉีกขาดในระดับเนื้อเยื่อที่มองด้วยตาเปล่าไม่เห็นหรือที่เรียกว่า microtear แต่ถ้าเรายังคงเล่นกีฬาหรือออกกำลังกายหักโหมต่อไปการฉีกขาดของเส้นเอ็นก็จะกินวงกว้างเพิ่มมากขึ้นจนรู้สึกปวดได้ชัดเจน หรือที่เรียกว่า macrotear ซึ่งในระยะนี้ผู้ป่วยจะรู้สึกปวด บวม แดง ร้อนบริเวณที่บาดเจ็บได้ทันทีครับ

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เป็นเอ็นร้อยหวายอักเสบ

- มีอาการปวดที่เอ็นร้อยหวาย แต่ไม่รักษาให้อาการปวดหายไปยังคงฝืนวิ่งหรือออกกำลังกายต่อไปจนเส้นเอ็นอักเสบมากขึ้น

- วิ่งหรือเดินขึ้นลงทางงาดเป็นประจำ

- ปัญหาจากกล้ามเนื้อน่องตึงตัวมากเกินไป และออกไปวิ่ง ทำให้เอ็นร้อยหวายได้รับความเครียดสูง มีความตึงตัวมากขึ้นจนได้รับอันตราย ซึ่งควรทำการยืดกล้ามเนื้อและวอร์มอัพก่อนทุกครั้งที่ออกกำลังกาย

- การสวมใส่รองเท้าที่ไม่เหมาะสม เช่น มีพื้นส้นรองเท้าแข็งเกินไป ขาดความยืดหยุ่น ใส่รองเท้าที่มีขนาดไม่เหมาะสมกับเท้าตนเอง หรือรองเท้าไม่มีคุณสมบัติพิเศษช่วยรับและกระจายน้ำหนัก

- เล่นกีฬาที่ต้องวิ่งและหยุดกระทันหันต่อเนื่องกัน เช่น ฟุตบอล กีฬาบาส นักเทนนิส เป็นต้น 

- ลักษณะของเท้ามีการผิดรูป ซึ่งอาจจะเป็นมาแต่กำเนิดหรือเกิดจากอุบัติเหตุก็ได้ 

- ผู้หญิงที่ใส่รองเท้าส้นสูงก็มีความเสี่ยงอย่างมากเช่นกัน เนื่องจากการใส่ส้นสูงเป็นเวลานานทำให้เกิดภาวะเอ็นร้อยหวายหดตัวคงค้าง (tight) และเมื่อเอ็นร้อยหวายถูกยืดกระทันหันจากกิจกรรมใดๆก็ตาม ทำให้เส้นเอ็นถูกกระชาก ร่วมกับเอ็นมีความยืดหยุ่นที่น้อยลงจึงเกิดการอักเสบได้ง่ายมากนั่นเอง

อาการของเอ็นร้อยหวายอักเสบ

- ปวดตึงที่เอ็นร้อยหวาย

- คลำพบตุ่มก้อนที่เอ็นร้อยหวาย ซึ่งเกิดจากกล้ามเนื้อน่องและเส้นเอ็นตึงตัวมาก

- เมื่อกดลงไปที่เอ็นร้อยหวายจะเกิดอาการปวดมากขึ้น

- สังเกตุที่ส้นรองเท้า จะพบว่าที่ส้นรองเท้ามีความสึกมากผิดปกติ

- ขณะออกกำลังโดยการวิ่งจะรู้สึกปวดที่เอ็นร้อยหวาย แต่เมื่อหยุดออกกำลังจะรู้สึกปวดตึงมากขึ้น

การดูแลรักษาด้วยตนเอง

หากเรารู้สึกปวดตามอาการดังกล่าว การรักษาเบื้องต้นคือ ให้หยุดพักทันทีครับ เพราะโรคนี้มักจะเกิดจากการฝืนเล่นต่อทั้งที่ยังมีอาการปวดอยู่จึงทำให้เกิดอาการปวดเพิ่มมากขึ้นนั่นเอง จากนั้นให้ยืดกล้ามเนื้อน่องโดยการดันปลายเท้าจนรู้สึกตึงที่น่องค้างไว้ 20 วินาทีจำนวน 5 set และใช้นํ้าแข็งมาประคบบริเวณที่ปวดจนกว่าอาการปวดจะทุเลาลง ซึ่งเป็นการลดอาการปวด การอักเสบที่ได้ผลดีในระยะแรกที่เริ่มมีอาการ แต่ในกรณีที่เป็นเรื้อรังมานานมากกว่า 3 เดือนอาจจะไม่เห็นผลชัดเจนนักควรเข้ารับการรักษากับนักกายภาพบำบัด นอกจากนี้ผู้ที่ใส่รองเท้าส้นสูงก็ควรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมโดยการหันมาใส่รองเท้าผ้าใบหรือรองเท้าที่มีการกระจายนํ้าหนักได้ดีเพื่อไม่ให้อาการแย่ลงไปมากกว่าเดิม ถ้าผู้ป่วยทำตามคำแนะนำดังกล่าวก็ไม่มีอะไรน่ากังวลครับ เพราะโดยส่วนใหญ่โรคนี้สามารถหายได้เองเพียงแต่ต้องให้เวลากับการพักพอสมควรครับ 

เกร็ดความรู้เล็กๆน้อยๆ

การอักเสบที่เส้นเอ็นนั้นจะใช้เวลาในการฟื้นตัวนานกว่าเมื่อเทียบกับการบาดเจ็บที่กล้ามเนื้อนะครับ เนื่องจากเส้นเอ็นจะมีเส้นเลือดฝอยมาหล่อเลี้ยงน้อยกว่า เลือดจึงนำสารอาหารที่จำเป็นต่อการซ่อมแซมเนื้อเยื่อมาได้น้อยเช่นกัน ถ้าเราผ่าร่างกายของคนจะสังเกตุเห็นว่ากล้ามเนื้อมีสีแดงเพราะมีจำนวนเส้นเลือดมาหล่อเลี้ยงอยู่มาก แต่เมื่อดูเส้นเอ็นจะพบว่าเป็นสีขาวซะส่วนใหญ่เนื่องจากเส้นเลือดมาหล่อเลี้ยงน้อยนั่นเองครับ 

เครดิตภาพ

- http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=a00147

- http://footandankle-bh.com/foot-problems/achilles-tendonitis/

- http://www.ramonpunzano.com/blog/