Shoulder hand syndrome 

โรคปวดแขนแปลกๆที่คนเป็นอัมพาตมักเป็นกัน  แต่น้อยคนจะรู้จักอาการนี้

ใครที่มีญาติหรือคนรู้จักเป็นอัมพาตครึ่งซีก จะสังเกตุเห็นว่าผู้ป่วยมักบ่นอยู่เนืองๆว่าปวดแขน (ข้างที่อ่อนแรง) อยู่ตลอดเวลา ทั้งๆที่ไม่ได้ขยับแขนข้างนั้นเลยแม้แต่น้อย แต่ผู้ป่วยก็ยังคงบอกว่า "ปวด โอ้ยปวดจังเลย" อยู่อย่างงั้น แล้วถ้าหากเราไปจับแขนหรือขยับแขนข้างที่อ่อนแรงอยู่จะยิ่งปวดมากขึ้นไปอีก ทั้งนี้หากสังเกตุอีกสักนิดเห็นว่าแขนข้างที่อ่อนแรงมีลักษณะบวม แดง จับแล้วรู้สึกอุ่นๆก็ขอให้สันนิจฐานได้เลยว่า คนๆนั้นกำลังจะมีอาการของ shoulder hand syndrome ส่วนทั่วไปก็อย่าพึ่งดีใจไปครับ กลุ่มอาการนี้ก็เกิดขึ้นกับคนทั่วไปได้เช่นเดียวกัน โดยเฉพาะคนที่ต้องใส่เฝือกทั้งแขนตั้งแต่ข้อไหล่จนถึงข้อมือถ้าหากดูแลรักษาผิดวิธี หรือไม่คอยหมั่นบริหารแขนละก็ รับรองได้ร้องโอยๆจากอาการปวดแขนแน่นอน

Shoulder hand syndrome คืออะไร?

shoulder hand syndrome เป็นกลุ่มอาการนะครับ ไม่ใช่โรค ซึ่งพบเห็นได้บ่อยในผู้ป่วยที่เป็นอัมพาตครึ่งซีก (hemiplegia) ที่ไม่ค่อยบริหารแขนข้างที่อ่อนแรง ปล่อยแขนทิ้งไว้เฉยๆเป็นเวลาหลายวันจนกล้ามเนื้อฝ่อลีบ ระบบไหลเวียนเลือดไม่ดีจากการที่กล้ามเนื้อไม่ค่อยได้หดตัว เมื่อกล้ามเนื้อรอบๆข้อไหล่มีกำลังน้อยลงจนไม่สามารถพยุงข้อไหล่ได้ในขณะนั่ง ทำให้เกิดข้อไหล่ลู่ลงออกจากเบ้า (shoulder subluxation) ในขณะที่ข้อไหล่ลู่ลงตามแรงโน้มถ่วงเส้นเอ็นที่ห่อหุ้มข้อไหล่ก็ถูกยืดตามไปด้วย พอถูกยืดมากๆก็ทำให้เส้นเอ็นอักเสบในที่สุด เมื่อเส้นเอ็นรอบข้อไหล่อักเสบ ร่างกายจะหลั่งสารสื่อประสาทชนิดหนึ่งที่ทำให้เรารู้สึกปวดเพื่อไม่ให้เราขยับร่างกายส่วนนั้นจนกว่าร่างกายจะซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่อักเสบให้หายเป็นปกติเสียก่อน ซึ่งในคนปกติทั่วไปคงไม่มีปัญหาอะไรหรอกครับ แต่กับคนที่เป็นอัมพาตครึ่งซีกแล้วไม่ใช่สิ่งที่ดีแน่นอน เพราะคนที่เป็นอัมพาตไม่สามารถขยับร่างกายส่วนนั้นได้กล้ามเนื้อและเส้นเอ็นก็ยังคงถูกยืดทุกครั้งที่ลุกขึ้นนั่ง และเกิดกระบวนการอักเสบซํ้าซาก สารสื่อประสาทที่ทำให้รู้สึกเจ็บปวดก็ยังคงถูกผลิตออกมาเรื่อยๆ นานวันเข้าจะพบว่าผู้ป่วยเกิดภาวะ hypersensitivity หรือที่เรียกว่า มีความรู้สึกไวกว่าปกติ คราวนี้ละครับ ผู้ป่วยจะไม่ยอมขยับแขนข้างนั้นอีกเลย (เพราะกลัวเจ็บ)

ในระยะแรกอาการของ Shoulder hand syndrome ของผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีกจะเกิดขึ้นบริเวณรอบข้อไหล่เท่านั้นนะครับ แต่พอผู้ป่วยไม่ยอมขยับแขนนานๆเข้าก็ลามไปยังส่วนอื่นๆ เช่น เริ่มแรกเป็นแค่ข้อไหล่ ต่อมาก็เป็นข้อศอก ข้อมือ นิ้วมือ จนในที่สุดก็เป็นทั้งท่อนแขนละครับ

อาการของ Shoulder hand syndrome

- มีอาการปวดกว้างๆของท่อนแขน

- เมื่อจับที่แขนจะรู้สึกอุ่นเมื่อเที่ยบกับแขนข้างปกติ

- แขนบวมแดง

- ผิวหนังดูเต่งตึงและเป็นมันวาว แต่เมื่อผ่านไปนานๆผิวหนังจะคลํ้า แข็งแลดูแห้งกรอบ

- ผิวหนังเปลี่ยนเป็นสีแดง แต่บางรายอาจจะซีด

- มีเหงื่อไหลที่แขนข้างนั้นมากกว่าปกติ บางรายก็ไม่มีเหงื่อไหลเลย

- เล็บเปราะแตก

การดูแลรักษา

วิธีการดูแลรักษานั้นง่ายมากครับ คือหมั่นขยับแขนข้างที่อ่อนแรงทุกวันเพื่อให้เลือดไหลเวียนดี และป้องกันภาวะข้อติดแข็ง โดยขยับตั้งแต่ข้อไหล่ไล่ลงมาจนถึงข้อนิ้วมือ เบื้องต้นอาจจะต้องให้นักกายภาพช่วยเหลือก่อนครับจนกว่าผู้ป่วยจะมีกำลังกล้ามเนื้อแข็งแรงเพียงพอที่จะยกแขนขยับแขนได้เอง แม้การขยับข้อต่ออาจจะทำให้เกิดอาการปวดบ้างแต่ก็ควรฝืนทำครับ ไม่เช่นนั้นจะเกิดอาการ Shoulder hand syndrome ทีนี้ละครับ แค่วางแขนอยู่เฉยๆก็ปวดแล้ว 

ส่วนการใช้ผ้าประคบร้อนนั้น เป็นเสมือนดาบ 2 คมครับ ต้องดูอาการของผู้ป่วยเป็นหลักเลยครับ หากผู้ป่วยยังไม่มีภาวะ Shoulder hand syndrome ก็สามารถประคบได้ตามปกติ แต่ในรายที่มีภาวะ Shoulder hand syndrome แล้วละก็ควรหลีกเลี่ยงครับ เพราะว่าผู้ป่วยที่มีอาการเหล่านี้มักจะมีปัญหาเรื่องระบบการไหลเวียนเลือดไม่ดี เมื่อเจอความร้อนเข้าไป ร่างกายไม่สามารถถ่ายเทความร้อนได้จนทำให้เกิดเป็นแผล burn ได้นั่นเองครับผม

ในรายที่มีอาการปวดมากๆอาจจะต้องทานยาลดปวดจากแพทย์ร่วมด้วย เพื่อให้การทำกายภาพไม่สร้างความทรมานแก่ผู้ป่วยจนเกินไป

เครดิตภาพ

- http://jomurphey.blogspot.com/2013/05/stroke-survival-subluxation.html

- https://en.wikipedia.org/wiki/Complex_regional_pain_syndrome